Mozilla Firefox 2
Popüler web tarayıcısı Firefox'un yeni sürümü Internet Explorer 7 ile birlikte kullanıcıların beğenisine sunuldu. Acaba Firefox 2 ne gibi yenilikler vadediyor?
Son yıllarda yeniden alevlenen web tarayıcıları arasında savaş dur durak bilmiyor. Microsoft yıllar süren sessizliğini geçtiğimiz ay içinde Internet Explorer 7'nin final sürümünü yayınlayarak bozdu. Ocak ayına kadar Internet Explorer 7'nin Türkçe sürümünün de yayınlanması bekleniyor. Internet Explorer'ın en ciddi rakibi Firefox da boş durmadı ve IE 7'nin duyurulmasından yaklaşık bir hafta sonra 2.0 sürümünü yayınlayarak rekabetin gerisinde kalmayacağını gösterdi. Firefox 2.0 aralarında Türkçenin de bulunduğu yaklaşık 40 dili destekliyor.
Mozilla Firefox 2, 1.5 sürümünde zaten mevcut bulunan güvenlik ve verimlilik özelliklerine birtakım yenilikler getiriyor. Internet Explorer'ın yeni keşfettiği sekmeli tarama özelliği Firefox'ta zaten ilk sürümlerden beri kullanılabilmekteydi. Firefox 2 ve Internet Explorer 7'de ortak olarak karşılaştığımız yeni özelliklerden birisi yemleme (phishing) filtresi. Bunların yanı sıra canlı başlıklar, arama tavsiyeleri, oturum kurtarma ve bütünleşik yazım denetimi de Firefox 2'nin yenilikleri arasında.
Firefox 2'nin Türkçe sürümü http://www.mozilla.org.tr/ ve http://www.mozilla.com/ adreslerinden ücretsiz olarak indirilebiliyor. Firefox, Internet Explorer'ın aksine Linux ve Mac OS platformlarını da desteklemekte. Yazılımın kurulumu son derece basit; anti virüs yazılımınızı devre dışı bırakmanız ya da yüklemeden sonra sisteminizi yeniden başlatmanız gerekmiyor.
Yeni neler var?
IE 7'nin göze çarpan değişikliklerinden birisi de baştan aşağı yenilenen arabirim tasarımıydı. Firefox 2'de bu anlamda ciddi bir değişiklik yok. Zaten Firefox'un önceki sürümlerinde de arabirim tasarımı oldukça başarılıydı ve kullanıcılar tarafından seviliyordu. Düğmelerin biraz cilalanması ve sekme köşelerinin yuvarlatılması gibi ufak tefek iyileştirmeler yapılmış elbette. Ayrıca sekme kapatma düğmesi de ekranın sağ üst köşesinden kaldırılmış ve aynen IE 7'de olduğu gibi, her sekmenin sağ köşesine ayrı birer kapatma düğmesi eklenmiş. Firefox 2'nin alpha sürümlerinde Yerler (Places) adlı bir özelliği de deneme fırsatı bulmuştuk. Yerler, IE 7'deki Sık Kullanılanlar Merkezi'ne benzer bir şekilde yer imlerini, RSS beslemelerini ve geçmişi tek bir noktadan kontrol etmeyi sağlıyordu. Firefox 2'nin final sürümünde bu özellik kaldırılmış ama geliştirilmekte olan bu özelliğin Firefox 3'te geri döneceği haberini aldık.
Başından beri Firefox'ta bulunan sekmeli tarama özelliği bu sürümde biraz daha geliştirilmiş. Firefox 2'de artık istediğiniz kadar sekme açabilir, yerlerini değiştirebilir ve en son (belki yanlışlıkla) kapattığınız sekmeyi Ctrl + Shift + T tuşlarına basarak yeniden açabilirsiniz. Maalesef Internet Explorer 7'yle birlikte gelen sekme ön izleme özelliği Firefox'ta hala bulunmuyor (ama bu desteği sunan çeşitli eklentiler bulmak mümkün).
Firefox ekranının sağ üst köşesinde arama kutusu bulunuyor. Firefox 2 ile birlikte gelen yenilikse aranan terimleri önerme özelliği. Örneğin arama motoru olarak Google seçiliyken "türk hava" yazdığınızda, yazmaya devam ederken Firefox'un size "Türk Hava Yolları" başka olmak üzere bir dizi terimi anında önerdiğini göreceksiniz. Dilerseniz bu terimlerden birini seçerek hemen arama yapabilirsiniz. Firefox 2'de Google'ın yanı sıra Yahoo ve Amazon gibi arama motorları da dahili olarak bulunuyor ve isterseniz yeni arama motorları ekleme imkanınız da var.
Bu sürümle gelen "oturum kurtarma" özelliği, Firefox'ta birkaç sekme açıkken Windows'un çökmesi halinde saçınızı başını yolmanızı önleyecek. Firefox çöktükten sonra yeniden başlatıldığında daha önce bakmakta olduğunuz pencereleri ve sekmeleri, hatta doldurmakta olduğunuz formlara yazılmış verileri bile hatırlıyor. Doğrusu biz bu özelliği son derece faydalı bulduk; ne de olsa ara sıra sistemi kilitlenmeyen bilgisayar kullanıcısı yok denecek kadar azdır.
Firefox 2'nin belki de en ilginç özelliği "canlı başlıklar". Bu özellik, yer imlerinize eklediğiniz bir sitenin başlığının sabit kalması yerine güncel bilgiler sunmasını sağlıyor. Örneğin, canlı başlıkları destekleyen bir sitenin yer imlerinizdeki başlığı "Hürriyet: Sağlık Bakanlığı hemşireler için harekete geçti" ya da "İstanbul: parçalı bulutlu 25C" olabilir. tabii canlı başlık özelliğini sunan sitelerin sayısı şimdilik oldukça az ve bildiğimiz kadarıyla bunların arasında Türkçe siteler yok. Sitelerin canlı başlık olarak eklenebilmesi için RSS benzeri bir teknoloji olan "microsummary" desteği sunmaları gerekmekte. Şimdilik bu desteği sunan sitelerin sayısı son derece az ve pazarın hakimi Internet Explorer bu özelliği desteklemediği için canlı başlıkların ne kadar yaygınlık kazanabileceğini kestiremiyoruz. BU teknolojiyle ilgili bilgi almak ve kendi sitenize eklemek isterseniz wiki.mozilla.org/Microsummaries adresini inceleyebilirsiniz.
Bir diğer benzer yenilikse "canlı yer imleri". Bu özellikten faydalanmak istediğiniz sitenin RSS beslemesine sahip olması yeterli. Firefox ile bir RSS sayfasını açıp "Canlı Yer İmleri" seçiliyken "Hemen abone ol" düğmesine tıkladığınız zaman yer imi araç çubuğunuza yeni bir düğme eklenir. Bu düğmeye tıklayarak o RSS beslemesindeki başlıkların listesini görebilir, istediğiniz başlığa tıklayarak doğrudan o sayfaya gidebilirsiniz. Canlı yer imlerinizdeki başlıklar otomatik olarak düzenli bir şekilde güncellenir.
Eklenti desteği
Firefox 1.5'te kullanmakta olduğunuz eklentiler büyük ihtimalle Firefox 2'de çalışmayacaktır. Firefox 2'ye yükseltme yaptığınızda çalışan bir sihirbaz 1.5'te kullandığınız eklentiler 2.0 uyumlu sürümlerinin çıkıp çıkmadığını otomatik olarak kontrol eder. Bütün eklentiler için geçerli olmasa da çoğu eklentinin 2.0 için güncellenmiş sürümü yayınlanmıştır ya da en kısa zamanda yayınlanacaktır. Sadık Firefox eklenti geliştiricilerinin kullanıcıları yarı yolda bırakacağını pek sanmıyoruz.
Daha gelişmiş güvenlik
Firefox 2'de güvenlik alanında da birtakım gelişmeler söz konusu. Mozilla açıkları kapatmada ve yeni güncelleştirmeleri yayınlamada oldukça hızlı davranıyor. Yenilenen otomatik güncelleştirme motoru sayesinde bu iş daha da kolaylaşmış. Genellikle 200 - 700 KB gibi küçük boyutlu güncelleştirmeler otomatik olarak indirilip kuruluyor ve böylece yeni güvenlik risklerinden etkilenmemeniz sağlanıyor. Microsoft'un bu konuda kesinlikle Mozilla'dan daha yavaş hareket ettiğini söyleyebiliriz. IE 6'nın çıkmasının üzerinden beş yıl geçti ve bu arada onlarca güvenlik açığı tespit edildi, ancak Microsoft'un hiçbir açık için birkaç gün içinde yama yayınlayabildiğini hatırlamıyoruz. Muhtemelen IE 7 için de aynı durum geçerli olacak.
Artık çoğu PCnet okurunun haberdar olduğu üzere, sahte e-postalar ve formlar aracılığıyla bilinçsiz kullanıcıların kişisel bilgilerinin çalınmasına yemleme ya da oltalama (phishing) saldırısı deniyor. Firefox 2'nin Google tarafından desteklenen yemleme koruması yabancı sitelerde oldukça başarılı, ama yerli yemleme saldırılarına karşı test etme fırsatı bulamadık. Ülkemizde geçtiğimiz yıl içinde doruk noktasına ulaşan phishing saldırıları son aylarda duraklamış görünüyor. Öyle ki Firefox 2 ya da IE 7 üzerinde test edebileceğimiz güncel bir sahte site bulmamız mümkün olmadı. Zaten bu tip siteler 1 - 2 gün içinde fark edilerek ya barındırma sağlayıcıları tarafından kapatılıyor ya da dolandırıcılar siteyi kısa sürede devre dışı bırakıyor. Bu nedenle tarayıcıların yemleme filtrelerinin de hızlı davranmaları gerek. Testler, hem Firefox 2 hem de Internet Explorer 7'nin henüz birkaç saat önce açılan yemleme sitelerini bile yaklamakta başarılı olduklarını gösteriyor. Bu özelliğin çalışabilmesi için bilgisayarınıza periyodik olarak bir sahte siteler listesi indiriliyor ve girdiğiniz adresler bu listeyle karşılaştırıyor. Yemleme saldırıları Türkiye'de sanal banka kullanıcılarının çok başını ağrıttı, ama bilinçli bir kullanıcı olduğunuzu düşünüyor ve ben böyle yemlere kanmam diyorsanız yemleme filtresini devre dışı bırakarak sörf hızınızı bir nebze artırabilirsiniz.
Firefox 2'nin çekirdeğini Gecko 1.8 web yorumlama motoru oluşturmakta. Bir önceki Firefox sürümü olan 1.5'ten bu yana Gecko üzerinde fazla değişiklik yapılmamış, ancak Firefox 2 artık JavaScript 1.7 sürümünü destekliyor. Gecko zaten Internet Explorer motoruna kıyasla oldukça hızlı çalışıyor ve özellikle tablolardan oluşan sayfalarda IE'ye fark atıyordu. Firefox'un bir sonraki sürümünde yeni ve daha gelişmiş bir web yorumlama motoru kullanılması planlanıyor.
Sonuç olarak, Firefox 2'nin getirdiği irili ufaklık birçok yenilik ve mevcut özellikler üzerinde yapılan geliştirmeler hem eski Firefox kullanıcılarını memnun edecek hem de Firefox saflarına yeni kullanıcılar kazandıracak nitelikte. Firefox günlük kullanım için ideal bir tarayıcı ve Internet Explorer ya da Opera gibi rakiplerinden hiçbir eksiği yok. Şimdiye kadar Firefox'la tanışmamış internet kullanıcılarının Firefox 2'yi bir denemelerini, Firefox 1.5 kullanıcılarının da en kısa zamanda 2.0 sürümüne yükseltme yapmalarını tavsiye ederiz.
